‘Gaslighting’ คืออะไร ? รูปแบบควบคุมจิตใจ - ทำลายความเชื่อมั่น

เป็นกระแสสังคมที่กำลังถูกถึงอยู่ในขณะนี้ เมื่อหญิงสาวรายได้ออกมาแชร์เรื่องราวผ่านโซเขียล ว่าตนเองนั้นถูกบุคคลรายหนึ่ง ด่าทอ ต่อว่าให้อับอาย ลดทอนศักดิ์ศรีด้อยค่าความเป็นมนุษย์  เธอยังบอกด้วยว่าพฤติกรรมของบุคคลดังกล่าว ทำใหัเหยื่อรู้สีกว่าถูกทำลายตัวตน ไม่รู้สึกไม่เหลือความเป็นคน จนนำไปสู่ความคิดฆ่าตัวตาย  ซึ่งมีหญิงสาวหลายรายประสบเหตุการณ์ในรูปแบบเดียว จึงตัดสินใจออกมา Call out จนเป็นกระแส 

เรื่องนี้ชาวโซเชียลลงความเห็นว่าอาจจะเป็นรูปแบบของการ Gaslighting อย่างหนึ่ง ซึ่งอาจทำให้คนที่ตกเป็นเหยื่อสูญเสียความเชื่อมั่น และ ความเป็นตัวตนได้ และ มีการพูดถึงประเด็นการ Gaslighting กันอย่างกว้างขวาง 

Gaslighting คืออะไร?

Gaslighting  เป็นรูปแบบหนึ่งของการควบคุมทางจิตใจ ซึ่งได้พบได้ในทุกรูปแบบทุกความสัมพันธ์ไม่ว่าจะเป็นคนรัก ครอบครัว เพื่อน และ สังคมการทำงาน 

Gaslighting  คือการที่คนคนหนึ่ง ใช้ควบคุมคนคนหนึ่งด้วยการทำให้เหยื่อตั้งคำถามกับตนเอง ว่าจริง ๆ แล้ว ‘เราเป็นคนผิด’ อาทิเช่น คิดมากคิดไปเองหรือเปล่า, เพราะคุณทำแบบนั้น ฉันเลยเป็นแบบนี้, ที่ทำแบบนี้เพราะเป็นห่วงนะ, ไม่เชื่อใจกันเลยใช่ไหม, ทำไมไม่อดทนเลย คนอื่นเขายังทนได้

ประโยคเหล่านี้อาจฟังดูแล้วธรรมดา แต่สามารถสร้างความขัดแย้งในจิตใจของเหยื่อ และ หลายคนมักเลือกที่จะเชื่อว่าตนเป็นฝ่ายผิด ซึ่งเป็นกับดักทางจิตวิทยา ที่ปลูกฝังความคิด ความรู้สึกผิด และความไม่เชื่อมั่นในตัวบุคคล ในผู้ที่ถูกกระทำ 

สัญญาณเตือนการ Gaslighting 

1. เป็นฝ่ายที่ต้องขอโทษตลอดเวลา ทุกอย่างที่เกิดขึ้นเป็นความผิดของคุณ

2. เชื่อว่าตนเองไม่สามารถทำสิ่งที่ถูกได้ ทำอะไรก็ผิดเสมอ

3. วิตกกังวลตลอดเวลา กลัวว่าจะทำผิดหรือไม่ถูกใจใคร

4. สูญเสียความมั่นใจในตนเอง

5. สูญเสียความเป็นตัวตน

6. ตั้งคำถามเกี่ยวกับความคิดและการตัดสินใจของตนเองตลอดเวลา ไม่กล้าที่จะตัดสินใจ

7. รู้สึกโดดเดี่ยวและไร้กำลัง รู้สึกว่าตนเองตกต่างและแปลกแยก

8. ผิดหวังในตนเอง และกลัวผู้อื่นจะผิดหวังในตัวคุณ

ทำอย่างไรเมื่อคุณรู้ตัวว่ากำลังตกเป็นเหยื่อของการ ‘Gaslighting’ ?

คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ให้คำแนะนำใน การปกป้องตนเองและระมัดระวัง ไม่ให้ถูกทำลายความมั่นใจในตนเองด้วยหลุม ‘Gaslighting’  กับดักทางจิตใจนั้นมีหลายหนทาง ดังต่อไปนี้

1. เว้นระยะห่าง ถอยห่างจากความรู้สึกสงสัยในตนเอง เดินออกมาจากสถานการณ์เหล่านั้นหรือให้เวลาตนเองได้หายใจลึก ๆ เพื่อผ่อนคลายและมีเวลาใช้ความคิด อาจช่วยให้เราสามารถทบทวนได้ว่ากำลังเผชิญหน้ากับสิ่งใด

2. เก็บหลักฐาน เพราะการ gaslighting มักทำให้คุณต้องสงสัยในตัวคุณเอง การเก็บหลักฐานของเรื่องราวต่าง ๆ ไว้ ช่วยให้คุณสามารถยืนยันกับตนเองและสถานการณ์ตรงหน้าได้ว่าความคิดของคุณไม่ใช่เพียงแค่ความคิดเห็นของคุณฝ่ายเดียว

3. ใช้มุมมองที่ 3 มุมมองของคนที่อยู่ภายนอกสถานการณ์อาจช่วยให้คุณมองเห็นได้ชัดเจนขึ้นในเรื่องราวเหล่านั้น การอยู่ในสถานการณ์ที่มีการบีบคั้นทางอารมณ์ ย่อมทำคุณไม่สามารถประมวลผลสถานการณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพเท่าที่ควร

4. ถอยห่างจากความสัมพันธ์ แม้จะเป็นหนทางที่ยากในการกระทำได้จริง แต่การเผชิญกับ gaslight ซ้ำ ๆ จนทำให้สูญเสียความเป็นตัวตนไปนั้นย่อมส่งผลเสียที่มากกว่า หากพบสัญญาณของการกระทำเหล่านั้นและพบว่าไม่มีหนทางอื่นใดที่จะแก้ไขได้ การจบความสัมพันธ์นั้นอาจเป็นหนทางที่ดีที่สุดในการหลีกให้พ้นและจบการทำร้ายทางจิตใจลง

ข้อมูลจาก : คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ภาพจาก :  AFP