เมื่อม้าเหล็กจีนทำลายสถิติอีกแล้ว โดย ดร.ไพจิตร วิบูลย์ธนสาร

ในอดีต เมื่อพูดถึงรถไฟความเร็วสูง เรามักนึกถึง “ชินคันเซ็น” (Shikansen) ของญี่ปุ่น และ “ทีจีวี” (TGV) ของฝรั่งเศสเป็นอันดับแรกๆ แต่ในช่วงหลายปีหลัง โลกกลับพูดถึงรถไฟหัวกระสุนของจีนกันอย่างแพร่หลาย

จีนพัฒนาระบบรถไฟความเร็วสูงอย่างต่อเนื่องจนรุดหน้าอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งโครงข่ายรถไฟความเร็วสูงที่กว้างขวาง และให้บริการด้วยความเร็วที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่องในช่วง 15 ปีที่ผ่านมา

จนถึงสิ้นปี 2023 โครงข่ายรถไฟความเร็วสูงของจีนได้ขยายเป็นถึง 45,000 กม. ซึ่งถือเป็นโครงข่ายที่ใหญ่ที่สุด

ตลอดปี 2023 รถไฟความเร็วสูงของจีนให้บริการถึง 3,680 ล้านครั้ง โดยจำแนกเป็นบริการในวันเร่งด่วนกว่า 20 ล้านครั้ง และเฉลี่ยเกินกว่า 10 ล้านครั้งต่อวัน ทำให้จำนวนผู้โดยสารรายปีและวันเร่งด่วนทําสถิติสูงสุดเป็นประวัติการณ์ จนผมคิดไม่ได้ว่า จีนจะมีสภาพเป็นเช่นไรหากไม่มีรถไฟความเร็วสูงในวันนี้

ขณะเดียวกัน รถไฟหัวกระสุนที่เร็วที่สุดในจีนให้บริการด้วยความเร็ว 350 กม./ชม. ในหลายเส้นทาง อาทิ ปักกิ่ง-เซี่ยงไฮ้ ปักกิ่ง-เทียนจิน ปักกิ่ง-กวางโจว ปักกิ่ง-จางเจียโข่ว และเฉิงตู-ฉงชิ่ง โดยบางช่วงของบางเส้นทางก็ทำความเร็วขึ้นไปถึง 380 กม./ชม. และล่าสุด ม้าเหล็กจีนยังได้ทำลายสถิติความเร็วต่อชั่วโมงอีกครั้ง ...

การพัฒนาระบบรถไฟความเร็วสูงของจีนเป็นไปอย่างต่อเนื่อง แต่ก็ใช่ว่าจะเป็นไปอย่างราบรื่น เหตุการณ์อุบัติเหตุรถไฟชนกันนอกเมืองเวินโจว มณฑลเจ้อเจียงเมื่อปี 2011 ที่ทำให้มีผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บเป็นจำนวนมาก ทำให้พัฒนาการของรถไฟความเร็วสูงของจีนหยุดชะงักไปเป็นเวลานาน

หลังเหตุการณ์ดังกล่าว กระทรวงการรถไฟจีนได้ประกาศปรับลดความเร็วสูงสุดในการบริการจาก 350 เหลือ 300 กม./ชม.

และต้องรอจนกระทั่งเดือนกันยายน 2017 หรือราว 6 ปีต่อมา ทางการจีนจึงได้ประกาศปรับเพิ่มความเร็วกลับไปสู่ระดับ 350 กม./ชม. ด้วยรถไฟหัวกระสุนซีรีส์ฟู่ชิง (Fuxing) ขบวนแรกบนเส้นทางปักกิ่ง-เซี่ยงไฮ้ และคว้าเข็มขัดแชมป์รถไฟความเร็วสูงที่สุดในโลกกลับมาจากญี่ปุ่นและฝรั่งเศส ซึ่งให้บริการอยู่ที่ 320 กม./ชม.

หลังจากนั้น จีนยังเดินหน้าทำลายสถิติตัวเองอยู่ต่อไป ด้วยการพัฒนารถไฟหัวกระสุนตามมาอีกหลายซีรีส์ และขยายบริการไปในเส้นทางอื่นในเวลาต่อมาอย่างไม่หยุดยั้ง

ในปี 2022 รถไฟหัวกระสุนซีรีส์ฟู่ซิงของ CRRC ได้เปิดให้บริการด้วยความเร็วที่สูงขึ้นด้วยรุ่น CR400 ที่สามารถทำความเร็วถึง 400 กม./ชม. อันที่จริง ทางการจีนตั้งใจเปิดตัวรถไฟตัวใหม่นี้เพื่อประกาศศักดาและให้บริการแก่ประชาชนในช่วงโอลิมปิกฤดูหนาวที่ปักกิ่งเป็นเจ้าภาพเมื่อ 2 ปีก่อน

เสียดายที่การจัดการแข่งขันโอลิมปิกฯ ครั้งนั้นต้องถูกจัดขึ้นใน “ระบบปิด” เพื่อลดความเสี่ยงจากการแพร่เชื้อโควิด ทำให้แฟนกีฬาและผู้ที่เกี่ยวข้องไม่ได้ลิ้มลอง CR400 อย่างที่ตั้งใจมากเท่าที่ควร

ในปีเดียวกันนั้นเอง กลุ่มธุรกิจรถไฟแห่งชาติจีน (China State Railway Group) ก็ได้ออกข้อกําหนดเบื้องต้นทางเทคนิคสำหรับ 13 ระบบย่อยของรถไฟหัวกระสุนรุ่นใหม่ ภายใต้โครงการนวัตกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี CR450 ที่มาพร้อมกับนวัตกรรมมากมาย อาทิ ระบบเบรคกระแสวน ดิสก์เบรคคาร์บอนเซรามิก ระบบฉุดลากแม่เหล็กถาวร และการควบคุมแหนบรับไฟที่ติดตั้งเหนือโบกี้รถไฟแบบต่อเนื่อง

แต่โจทย์ใหญ่ของการพัฒนา CR450 ซึ่งคาดว่าจะเป็นรุ่นสุดท้ายของซีรีส์ฟู่ชิงนี้ อยู่บนพื้นฐานของหลายความท้าทายใหม่ อาทิ ความประหยัดพลังงาน และความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อปูทางไปสู่รถไฟหัวกระสุนรุ่นต่อไป

ดังนั้น วิศวกรของโครงการจึงต้องพยายามปรับปรุงอุปกรณ์และโครงสร้างพื้นฐานที่เกี่ยวข้อง มิใช่เพียงเพื่อเพิ่มความปลอดภัย แต่ยังคำนึงถึงการลดแรงเสียดทานทางอากาศ และการเพิ่มประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบฉุดลากเพื่อลดระยะเบรค

และภายหลังการซุ่มพัฒนารถไฟหัวกระสุนรุ่นใหม่นี้ จีนก็สร้างความฮือฮาครั้งใหม่เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2023 ด้วยการเริ่มทดสอบรถไฟหัวกระสุน CR450 ในเส้นทางฝูโจว-เซี๊ยะเหมิน จากฟู่ชิงไปยังฉวนโจว มณฑลฝูเจี้ยน ซีกตะวันออกของจีนด้วยความเร็วที่สูงสุดถึง 453 กม./ช.ม. ซึ่งเป็นความเร็วสูงที่สุดในโลก

รายงานของกลุ่มธุรกิจรถไฟแห่งชาติจีนยังระบุว่า การทดสอบต้นแบบรถไฟความเร็วสูงรุ่น CR450 ดำเนินการภายใต้ความเร็วและเส้นทางรถไฟในพื้นที่ที่แตกต่างกัน เช่น ในอุโมงค์ บนสะพาน และทางโค้ง รวมทั้งความเร็วสัมพัทธ์ที่วัดเมื่อรถไฟสองขบวนวิ่งสวนทางกันที่สูงถึงกว่า 890 กม./ชม.

นอกจากนี้ ด้วยเทคโนโลยีการออกแบบ และวัสดุดูดซับเสียงและฉนวนกันเสียงคุณภาพสูง รถไฟรุ่นใหม่นี้ก็ก่อให้เกิดระดับเสียงที่ความเร็ว 400 กม./ชม. เพียง 68 เดซิเบลเท่านั้น

ความสำเร็จในการทดสอบอีกหลายครั้งในเวลาต่อมาได้แสดงผลลัพธ์อันยอดเยี่ยม ซึ่งถือเป็นส่วนหนึ่งของการเตรียมความพร้อมในการเปิดให้บริการรถไฟรุ่นใหม่ภายในปี 2025 ตามแผนพัฒนารถไฟความเร็วสูงในแผนพัฒนา 5 ปีฉบับที่ 14 (2021-25) ที่ต้องการพัฒนาระบบรถไฟความเร็วสูงอัจฉริยะคุณภาพสูง

สิ่งที่เราน่าจะเห็นจากนี้ไปก็คือ การให้บริการรถไฟหัวกระสุน CR450 ในเส้นทางปักกิ่ง-เซี่ยงไฮ้ที่จะปรับความเร็วเฉลี่ยขึ้นเป็น 400 กม./ชม. ในปี 2025 ก่อนจะอัพเกรดโครงข่ายในเส้นทางหลักอื่นๆ ต่อไป

ด้วยความเร็วดังกล่าว ก็คาดว่าจะทำให้การเดินทางระหว่าง 2 มหานครสำคัญของจีนด้วยรถไฟหัวกระสุนรุ่นใหม่นี้จะใช้เวลาเพียง 2.5 ชั่วโมงที่เข้าถึงย่านตัวเมืองแบบไม่ต้องกังวลใจกับการดีเลย์อันเนื่องจากสภาพอากาศและปัจจัยแวดล้อมที่ไม่สามารถควบคุมได้อื่น

นอกจากนี้ ผู้โดยสายรถไฟหัวกระสุนยังสามารถประหยัดเวลา ไม่ต้องไปรอขึ้นเครื่องบินเป็นเวลานานแถมยังสามารถนั่งประชุมหารือกับทีมงาน และไม่ต้องปิดเครื่องมือสื่อสารระหว่างการเดินทาง ซึ่งน่าจะทำให้ CR450 ได้รับความนิยมอย่างไม่ต้องสงสัย

ประการสำคัญ บางแหล่งข่าวถึงขนาดระบุว่า ทางการจีนอาจ “เซอร์ไพร้ส์” ผู้คนด้วยการเปิดให้บริการรถไฟหัวกระสุน CR450 ในช่วงปลายปี 2024 นี้ เร็วกว่าเป้าหมายที่กำหนดไว้หนึ่งปีเต็ม โดยปัจจุบันรถไฟ CR450 คันแรกได้ถูกประกอบและทาสีเรียบร้อยแล้ว

“เร็วไม่หยุด ฉุดไม่อยู่จริงๆ” เมื่อจีนเริ่มเปิดให้บริการ CR450 ในเชิงพาณิชย์เมื่อไหร่ ผมจะขอเชิญชวนท่านผู้อ่านไปสัมผัสประสบการณ์ใหม่ของรถไฟหัวกระสุนที่เร็วที่สุดในโลกด้วยกันครับ ...

ภาพจาก AFP