รู้จัก 12 ชื่อเรียกของดวงจันทร์เต็มดวง ตามตำแหน่งกลุ่มดาวบนท้องฟ้า

วันนี้ (18 พ.ค.65) สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ ให้ความรู้เกี่ยวกับ "ชื่อของดวงจันทร์" โดยระบุว่า ตำแหน่งของดวงจันทร์ในแต่ละวันนั้นจะมีอยู่ด้วยกัน 27 ตำแหน่ง เรียกว่า เรือนจันทร์ (Lunar houses หรือ Lunar Mansion) ตามกลุ่มดาวนักษัตรดาราศาสตร์อินเดียโบราณ 

และในรอบ 1 ปี ดวงจันทร์จะเต็มดวงทั้งหมด 12 ครั้ง แต่ละครั้งจะมีชื่อเรียกตามกลุ่มดาวนักษัตรที่แตกต่างกัน และลงท้ายชื่อด้วยคำว่ามาส (มาสหมายถึงเดือน) ดังนี้ 

1. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 1 (เดือนอ้าย) จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวนายพราน (Orion) เรียกว่า มฤคศิรมาส

2. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 2 (เดือนยี่) จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวปู (Cancer) เรียกว่า ปุษยมาส

3. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 3 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวสิงโต (Leo) เรียกว่า มาฆมาส

4. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 4 จะเต็มระหว่างกลุ่มดาวสิงโต (Leo) กับกลุ่มดาวหญิงสาว (Virgo) เรียกว่า ผัคคุณมาส

5. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 5 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวหญิงสาว (Virgo) เรียกว่า จิตรมาส

6. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 6 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวคันชั่ง (Libra) เรียกว่า วิสาขมาส

7. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 7 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวแมงป่อง (Scorpius) เรียกว่า เชษฐมาส

8. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 8 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวคนยิงธนู (Sagittarius) เรียกว่า อาสาฬหมาส

ภาพจาก สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ

9. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 9 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวนกอินทรี (Aquila) เรียกว่า ศราวณมาส

10. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 10 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวม้าปีก (Pegasus) เรียกว่า ภัทรบทมาส

11. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 11 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาวแกะ (Aries) เรียกว่า อัศวยุชมาส

12. ดวงจันทร์เต็มดวงในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 12 จะเต็มดวงใกล้กับกลุ่มดาววัว (Taurus) เรียกว่า กฤตติกามาส

ตำแหน่งของดวงจันทร์ที่เต็มดวงในบางตำแหน่งจะถูกใช้เป็นชื่อเรียกของวันสำคัญทางพุทธศาสนาด้วยได้แก่ 

- มาฆมาส เรียกว่า วันมาฆบูชา ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3

- วิสาขมาส เรียกว่า วันวิสาขบูชา ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6

- อาสาฬหมาส เรียกว่า วันอาสาฬหบูชา เป็นต้น ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8

นอกจากนี้ ยังมีตำแหน่งที่น่าสนใจอีกหนึ่งตำแหน่ง นั่นคือ เมื่อดวงจันทร์เต็มดวงปรากฏบริเวณกลุ่มดาววัว (ใกล้กับกระจุกดาวลูกไก่) หรือ กฤตติกามาส ก็จะถือว่าวันนั้นเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 หรือ วันลอยกระทงนั่นเอง

------------------------

เรียบเรียง: อดิศักดิ์ สุขวิสุทธิ์ - เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ สดร.

แหล่งที่มาข้อมูล

[1] วรพล ไม้สน. (2556). ดาราศาสตร์พื้นบ้านไทย หนังสือชุดอารยะธรรมดาราศาสตร์ไทย. สถาบันวิจัย

ดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน). กรุงเทพฯ.

[2] ศรัณย์ ทองปาน. (2550). สุริยัน จันทรา และราหู ที่ปราสาทพนมรุ้ง: ข้อสังเกตทางโบราณ

ดาราศาสตร์. วารสารเมืองโบราณ, 33(2). 32-44.

ข้อมูลจาก สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ

ภาพจาก TNN ONLINE