ไขคำตอบ วัคซีนโควิด "แอสตร้าเซนเนก้า" เข็มสอง ฉีดห่างเข็มแรก 16 สัปดาห์ได้หรือไม่?

เกิดคำถามขึ้นในสังคมมากมายถึงกรณีที่กระทรวงสาธารณะสุข ฉีดวัคซีนโควิด-19 ของ บ.แอสตราเซนเนก้า ในเขตพื้นที่กรุงเทพมหานคร โดยจะมีการขยายเวลาฉีดเข็มที่ 2 ห่างจากเข็มที่ 1 ราว 16 สัปดาห์ โดยหลายฝ่ายเกิดความไม่สบายใจถึงภูมิคุ้มกันของร่างกายที่จะเกิดขึ้น และกังวลว่าระยะเวลาที่ห่างกันนานนั้น มีส่วนที่จะทำให้ภูมิคุ้มกันตกหรือไม่ 

ล่าสุด วันนี้ (8 มิ.ย.64) น.ส.รัชดา ธนาดิเรก รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี ระบุถึงกรณีดังกล่าวว่า "จากที่มีคำถามฉีดวัคซีน โควิด19 วันนี้ ระยะห่างเข็ม 1 และ 2 ต้องกี่สัปดาห์

กระทรวงสาธารณสุข ตอบว่า วัคซีนซิโนแวค คือ 2-4 สัปดาห์ ขณะที่ วัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า คือ 10-12 สัปดาห์ และพิจารณาให้เลื่อนได้ถึง 16 สัปดาห์ 

ทั้งนี้ องค์การอนามัยโลกได้ให้ข้อมูลว่าระยะห่างระหว่างสองเข็มนั้นขึ้นอยู่กับแต่ละวัคซีน โดยมีข้อมูลจากการศึกษาที่อังกฤษพบว่า เว้นระยะห่างแอสตร้าเซนเนก้า 12 สัปดาห์ มีประสิทธิภาพดีกว่าเว้นช่วงสั้น"

ด้าน ผศ.ดร.วรัชญ์ ครุจิต รองคณบดีฝ่ายวางแผนและพัฒนา คณะนิเทศศาสตร์และนวัตกรรมการจัดการ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (นิด้า) และที่ปรึกษาด้านการสื่อสาร ศูนย์บริหารสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (ศบค.) ยกงานวิจัยและแผนปฎิบัติในต่างประเทศ เกี่ยวกับกรณีการฉีดวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า เข็มที่ 2 ห่างจากเข็มที่ 1 นาน 16 สัปดาห์ สามารถทำได้หรือไม่ โดยระบุว่า 

Astra-Zeneca เข็มสอง ห่างกัน 16 สัปดาห์ได้หรือ? 

วันนี้คนไทยได้ฉีด Astra-Zeneca กันเยอะ แล้วก็เห็นมีคนตั้งข้อสงสัยทางสาธารณะว่า ทำไมคนฉีด AZ ถึงต้องรอเข็มสองถึง 16 สัปดาห์ หรือ 4 เดือน มันจะนานไปมั้ย มันจะมีผลเสียมั้ย รัฐบาลต้องตอบคำถาม

ขอออกตัวอีกทีนะครับ ผมไม่ใช่หมอ และไม่ใช่นักวิทยาศาสตร์ (และไม่ได้คุยกับทั้งสองคนนี้ก่อนมาเขียนโพสต์นี้) แต่ผมมีความสามารถอย่างหนึ่ง คือ ผมหาข่าวต่างประเทศเก่งครับ 

ผมก็เลยลองไปหาดูว่า การฉีด AZ เข็มสองห่างกัน 16 สัปดาห์ มันจำได้จริงเหรอ ด้วยเทคนิคสุดยอดวิชาของผม ... คือการ search google ด้วยคำว่า astrazeneca 16 weeks 

ถ้าท่านทำเหมือนผม ท่านก็จะเห็นข่าวต่างๆ ตามภาพและลิงก์ที่ผมแปะมาให้ดู ซึ่งผมสรุปให้ว่า

1. ส่วนใหญ่ ณ ตอนนี้ AZ จะเว้นช่วง 8-12 สัปดาห์

2. แต่การเว้นช่วง 16 สัปดาห์นั้น "มีประเทศอื่นทำเช่นกัน" อย่างที่หาเจอเบื้องต้น ก็คือ สเปน แคนาดา และไอร์แลนด์ 

สเปนนั้นเพิ่งประกาศได้ไม่นาน ก็น่าจะยังใช้ตามเดิมอยู่ ส่วนแคนาดาและไอร์แลนด์ เคยประกาศมาก่อน แต่ตอนนี้ปรับลดลงเหลือ 12 สัปดาห์ ซึ่งไม่ใช่เพราะ 16 สัปดาห์มันเกิดผลเสียหรืออะไร แต่มันเป็นเพราะเขามีวัคซีนเหลือล้นแล้ว จนต้องร่นระยะเวลาลงมา

แคนาดาเอง หน่วยงานรัฐที่รับผิดชอบโดยตรง คือ National Advisory Committee on Immunization (NACI) หรือเปรียบเทียบได้กับ คณะกรรมการวัคซีนแห่งชาติ ได้ออกมาให้ "คำแนะนำ" ให้รัฐบาลยืดเวลาการฉีดวัคซีนเข็มสอง ทั้ง AZ และไฟเซอร์/โมเดิร์นน่า ออกไปเป็น 16 สัปดาห์ เพื่อให้เป็นไปตามนโยบาย "เข็มแรกก่อน" (First-Dose-First) นั่นคือการฉีดวัคซีนเข็มแรกให้คนจำนวนมากที่สุด ให้อย่างน้อยมีภูมิคุ้มกันบางส่วนก่อน ในขณะที่วัคซีนยังไม่พอสองเข็มให้คนทั้งหมด เพราะผลการวิจัยออกมาแล้วว่า วัคซีนทั้งสองแบบที่แคนาดาใช้ สามารถกระตุ้นภูมิให้เกิดขึ้นได้ดีตั้งแต่เข็มแรก โดยเข็มแรกก็ได้ 76% แล้ว แต่พอเข็มสอง ก็ขึ้นไปอีกแค่ประมาณ 10% ดังนั้นจึงต่างกันไม่มาก และงานวิจัยก็ยังพบว่า AZ เข็มแรกนั้น ยิ่งยืดไปยิ่งดี ได้มากที่สุดถึง 16 สัปดาห์ ซึ่งแต่ละจังหวัดของแคนาดา ก็รับนโยบายนี้ไปใช้ จนเมื่อมีวัคซีนล้น (แคนาดา ฉีดได้คนละ 8 โดส) ก็เลยร่นเวลาลงมาเหลือ 8-12 สัปดาห์ 

ส่วนทางการไอร์แลนด์ ก็ระบุเช่นกันว่า AZ มีฤทธิ์ป้องกันโควิดได้ถึง 16 สัปดาห์ 

ดังนั้นผมจึงเห็นว่า การที่ไทยจะขยายเวลาของเข็มที่ 2 ไปเป็น 16 สัปดาห์ จึงไม่ใช่เรื่องแปลกประหลาดอะไร ทั้งปลอดภัย ผู้เชี่ยวชาญต่างประเทศและงานวิจัยรับรอง และก็สอดคล้องกับสถานการณ์ของไทย ที่ยังไม่มีวัคซีนล้นเหลือ เป็นการให้โอกาสคนไทยให้ได้วัคซีนเข็มแรกให้เร็วที่สุด (ก็ถือเป็นการเสียสละที่แทบจะไม่ได้เสียอะไรของคนที่ฉีดเข็มแรกแล้ว) ซึ่งในสี่เดือน เชื่อได้ว่าตอนนั้นวัคซีนเราจะไม่ติดขัดต้องลุ้นกันเหมือนตอนนี้แล้ว 

จริงๆแล้วตอนเห็นคำถามนี้ ผมก็สงสัยนิดหน่อย แต่ผม "เชื่อหมอ" ว่าหมอไทยเก่งไม่แพ้ใครในโลก ไม่ทำอะไรโดยไม่มีเหตุผลและก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อประชาชนแน่นอน   

และนอกจากนั้น เวลาผมสงสัยอะไร ผม "หาข้อมูล" ก่อนจะออกมาตั้งคำถามทางสาธารณะครับ 

อ้างอิงข้อมูล

https://nationalpost.com/.../first-dose-first-panel...

https://www.reuters.com/.../spain-extend-gap-between.../

https://www.irishtimes.com/.../gap-between-astrazeneca...

https://www2.hse.ie/.../covid-19.../astrazeneca/immunity/

https://www.canada.ca/.../naci-summary-extended-dose...